PZP: Kumulatywne przystąpienie do długu

Rozwój gospodarczy spowodował konieczność poszukiwania nowych form zabezpieczenia stosunków zobowiązaniowych, które odpowiadałaby potrzebom stron, a jednocześnie gwarantowały pewność obrotu. W interesie wierzyciela jest podejmowanie działań zapobiegawczych, które ograniczą ryzyko niewykonania zobowiązania przez dłużnika. Natomiast rolą dłużnika będzie uniknięcie sytuacji, w której wierzyciel, nie chcąc lub nie mogąc dalej oczekiwać na świadczenie, rozwiąże umowę i skieruje powództwo do sądu w celu wyegzekwowania roszczenia. Odpowiadając na oczekiwania uczestników rynku, w doktrynie prawa wykształciła się instytucja tzw. kumulatywnego przystąpienia do długu. Na czym polega? Artykuł PZP: Kumulatywne przystąpienie do długu jest częścią serii o Prawie zamówienień publicznych.

Źródłem kumulatywnego przystąpienia do długu może być ustawa lub umowa. Przypadek z mocy ustawy przewiduje art. 55⁴ Kodeksu cywilnego, w myśl którego zbycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego nie zwalnia zbywcy (dłużnika) od odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Daje to możliwość dochodzenia przez wierzycieli należności zarówno od osoby dotychczas prowadzącej przedsiębiorstwo, jak i od nabywcy, który z mocy prawa przystępuje do długu. Jeżeli wierzytelność zostanie zaspokojona przez nabywcę, to może on następnie dochodzić zwrotu od zbywcy. Zatem wskutek przystąpienia do długu nabywcy przedsiębiorstwa wierzyciel jest dodatkowo zabezpieczony przed ryzykiem niewypełnienia zobowiązania.

Jednakże w niniejszym artykule chciałbym się skupić na umownym przystąpieniu do długu. Jest to umowa nienazwana, nieuregulowana w Kodeksie cywilnym. Istotą tejże umowy jest przekształcenie podmiotowe w zobowiązaniu, polegające na zwiększeniu ilości podmiotów po stronie dłużników. W wyniku przystąpienia do długu pomiędzy dotychczasowym dłużnikiem/dłużnikami a przystępującym (osobą trzecią) powstaje stosunek solidarności. W konsekwencji wierzyciel będzie mógł żądać spełnienia całości lub części świadczenia od każdego z dłużników z osobna, kilku z nich lub wspólnie od wszystkich. Nie ma znaczenia czy w umowie zawarto zapis dotyczący solidarności dłużników, gdyż ten stosunek stanowi istotę zobowiązania i w ramach opisanej umowy nie jest dopuszczalne jego wyłączenie.

Przystąpienie do długu następuje w formie umowy zawieranej pomiędzy:

1. wierzycielem i przystępującym do długu

albo

2. przystępującym do długu i dłużnikiem.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądowym nie jest konieczne uzyskanie zgody dłużnika (w wariancie pierwszym) alb zgody wierzyciela (w wariancie drugim), aby czynność wywarła zamierzone skutki prawne. Jednakże istotnym jest zawiadomienie wierzyciela o zawarciu umowy, gdyż od tego momentu będzie on mógł żądać spełnienia świadczenia również od przystępującego.  Z uwagi na brak uregulowania umowy w ustawie należy uznać, że forma jej zawarcia jest dowolna, byleby zachowanie stron wyrażało wolę zawarcia w sposób dostateczny i nie pozostawiający wątpliwości. Co istotne, przypadku umowy pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią strony mogą rozwiązać umowę na podstawie zgodnych oświadczeń, jednakże tylko do momentu wezwania przez wierzyciela przystępującego do spełnienia świadczenia.

Przedmiotem umowy mogą być w zasadzie wszelkie długi, zarówno pieniężne, jak i niepieniężne, wynikające z dowolnego źródła. Nie jest wykluczone przystąpienie jedynie do części długu, chyba że nie jest możliwe oddzielenie części od całości zobowiązania. Ponadto, osoba trzecia może przystąpić jedynie do zobowiązania ubocznego, np. zapłaty wyłącznie odsetek. Co należy podkreślić, Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie uznał za niedopuszczalne przystąpienie do długów publicznoprawnych, w szczególności do długów o charakterze podatkowym (wyr. SN z 24.9.2003 r., III CKN 467/01).

Podkreślenia wymaga fakt, że w odróżnieniu od przejęcia długu, uregulowanego w art. 519 KC i nast., zawarcie niniejszej umowy nie zwalnia dotychczasowego dłużnika z ciążących na nim obowiązków. Przystępujący nie wstępuje w miejsce dotychczasowego dłużnika, lecz staje się współdłużnikiem, a istniejący dług jego własnym. Przystąpienie nie ma wpływu na treść zobowiązania – będzie ono istniało w niezmienionej formie. W przypadku zawarcia umowy, z której nie wynika jednoznacznie to, czy wolą osoby trzeciej było zwalniające przejęcie długu (art. 519 KC), czy też jedynie przystąpienie do długu, w razie wątpliwości należy uznawać ten podmiot za kumulatywnie przystępującego do długu (zob. Zob. np. A. Ohanowicz, Zobowiązania, s. 245; wyr. SN z 17.5.2012 r., I CSK 494/11, Legalis; wyr. SA w Warszawie z 5.12.2012 r., VI ACa 1100/12, Legalis; wyr. SN z 28.6.2000 r., IV CKN 72/00, Legalis).

Biorąc powyższe pod uwagę, należy wskazać, instytucja kumulatywnego przystąpienia do długu stanowi zabezpieczenie wierzytelności, znacznie zwiększające szansę na spełnienie zobowiązania i przynosi istotne korzyści, zarówno wierzycielom, jak i dłużnikom.

Masz pytania? Porozmawiaj z nami – kliknij tutaj.