Podział gospodarstwa rolnego w spadku

W tym wpisie chcielibyśmy przedstawić Państwu wybrane możliwości zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego, które wchodzi w skład masy spadkowej.

Podział gospodarstwa rolnego różni się od zwykłego podziału majątku wchodzącego w skład masy spadkowej.

Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego może nastąpić poprzez:

1. podział gospodarstwa,
2. przyznanie gospodarstwa rolnego jednemu ze spadkobierców,
3. sprzedaż gospodarstwa rolnego osobie trzeciej. Zgodnie z przepisami, możliwe jest zarówno umowne zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego, jak i sądowe zniesienie współwłasności.

Umowne zniesienie współwłasności

Jeżeli istnieje zgoda pomiędzy stronami (spadkobiercami), strony mogą podzielić majątek przed notariuszem zawierając stosowną umowę. W takim wypadku wystarczające jest zasięgnięcie odpowiedniej porady prawnej co do kształtu i treści zawieranej umowy a następnie udanie się do notariusza celem dokonania podziału gospodarstwa rolnego w formie aktu notarialnego.

Możliwe jest przedstawienie notariuszowi gotowej propozycji (projektu) umowy o podział majątku zawierającego postanowienia wcześniej wypracowane pomiędzy stronami (spadkobiercami) przy asyście radcy prawnego lub adwokata. Przemyślany wcześniej projekt umowy zabezpieczy interesy stron (spadkobierców) zainteresowanych umownym podziałem. Umowę piszę się bowiem na tzw. „złe czasy” w związku z czym warto skorzystać z fachowej pomocy tak, aby przewidzieć w niej to co może się stać w przyszłości. Wszak chodzi tu o to, że konflikt pomiędzy współwłaścicielami nie musi powstać od razu w chwili zawierania umowy działowej, ale nawet wiele lat później.

Sądowe zniesienie współwłasności

Jeżeli chodzi o sądowe zniesienie współwłasności to należy pamiętać, że nie w każdym przypadku możliwe jest podzielenie gospodarstwa rolnego w sposób dowolny lub zależny od woli stron. Jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele.

Kodeks cywilny przewiduje regulacje na wypadek braku zgody wszystkich współwłaścicieli. Jeżeli nie ma zgody na przyznanie gospodarstwa rolnego jednemu ze współwłaścicieli Sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela.

Spłaty i dopłaty spadkobierców

Jeżeli chodzi o spłaty na rzecz innych stron (spadkobierców), to w braku konfliktu wysokość spłat można ustalić na dowolnym poziomie lub zrezygnować z nich w całości. Jeżeli brak jest zgody co do wysokości spłat, spłaty te mogą być obniżone.

W powyższym wypadku tj. w braku zgody co do wysokości spłat należy przedstawić argumentację przemawiającą za obniżeniem spłat uwzględniającą przede wszystkim treść przesłanek kodeksowych.

Z uwagi na fakt, że przesłanki te winny być uwzględnianie także przy umownym podziale gospodarstwa rolnego warto na etapie negocjacji umowy pomiędzy stronami tj. na etapie projektowania umowy działowej uwypuklić przesłanki uzasadniające odpowiednie obniżenie spłaty. Warto zwrócić uwagę, że spłaty to nie to samo co dopłaty w rozumieniu kodeksu cywilnego. Powyższe zasady nie odnoszą się do dopłat, a jedynie do spłat. Istnieją jednakże przypadki, kiedy spadkobierca musi zwrócić pełną wartość obniżonych spłat innym spadkobiercom, ale nie ma miejsca w tym artykule na omówienie tego problemu w sposób kompleksowy.

Niniejszy wpis ma charakter raczej informacyjny, aniżeli analityczny i powstał w celu zwrócenia uwagi na fakt, że podział gospodarstwa rolnego pomimo pewnej swej wyjątkowości i odmienności od zwykłego podziału rzeczy wspólnej może nastąpić także poprzez umowę w formie aktu notarialnego, z tym że ze względu na dużą specyfikę regulacji prawnej (prawa rolnego) i zagadnień prawnych z tym związanych warto, aby wybierając ten sposób podziału zabezpieczyć swoje interesy konsultując taką umowę ze specjalistą z zakresu prawa umów.

Artykuł „Podział gospodartwa rolnego w spadku” jest częścią serii Aktualności.

Masz pytania? Porozmawiaj z nami – kliknij tutaj.