Umowa spółki a umowa wspólników

Jaka jest podstawowa różnica pomiędzy umową wspólników, a umową spółki? Artykuł „Umowa spółki a umowa wspólników” jest częścią serii artykułów Umowy.

Tytułem wstępu w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że umowa spółki jest pewnym aktem założycielskim spółki podpisanym przez wspólników, w którym wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu i określają w nim co najmniej minimalne wymagane przez prawo założenia, a umowa wspólników jest pewnym porozumieniem wszystkich bądź części wspólników dotyczącym funkcjonowania spółki i uszczegóławiającym postanowienia umowy spółki. W niniejszym artykule pokażemy podstawowe różnice między umową spółki a umową wspólników.

O ile zapisy standardowej umowy spółki (chociażby takie jak proponuje to formularz S24) nie zawierają w sobie skomplikowanych kwestii, albowiem są to rozwiązania dosyć podstawowe i często spotykane w obrocie gospodarczym (w związku z czym nie będą tutaj omawiane), o tyle ewentualne postanowienia zawarte w umowie wspólników są już rozwiązaniem wymagającym większego namysłu i wcale często fachowej konsultacji, albowiem oczekiwania lub żądania wspólników zmierzające do ukształtowania funkcjonowania spółki są niekiedy tak daleko idące, że sporządzający umowę wspólników musi stanąć przed rozstrzygnięciem problemu ważności niektórych zapisów a w konsekwencji niekiedy całej umowy.

Co wolno regulować w umowie wspólników?

W prawie zobowiązań jedną z podstawowych zasad jest tzw. zasada swobody umów polegająca na możliwości zawierania i kształtowania treści umów według własnego uznania, ale w granicach zakreślonych przez prawo (art. 353¹ k.c.). To właśnie w tych granicach wspólnicy mogą zawierać umowy, a zatem są uprawnieni także do zawarcia umowy wspólników i uregulowania stosunków prawnych z uwzględnieniem treści art. 353¹ k.c.

Umowa wspólników jest umową nienazwaną, albowiem nie przewiduje jej k.c. Umowy takiej nie przewiduje również k.s.h. Oznacza to, że do postanowień takiej umowy nie stosuje się szczególnych przepisów a zastosowanie mają do niej ogólne regulacje prawa zobowiązań i postanowienia k.s.h.

Kto może być stroną umowy wspólników?

W związku ze wspomnianą zasadą swobody umów należy wskazać, że stronami takiej umowy mogą być wszyscy lub niektórzy wspólnicy (co najmniej dwóch). Z zasady swobody umów wywodzi się także w doktrynie pogląd o dopuszczalności zawarcia umowy wspólników pomiędzy wszystkimi lub niektórymi wspólnikami a samą spółką.

Jakie są zalety umowy wspólników?

Podstawową zaletą umowy wspólników jest to, że umowa wspólników nie musi być ujawniana na zewnątrz tj. jej treść może być znana tylko i wyłącznie stronom umowy podczas gdy umowa spółki musi być złożona w aktach rejestrowych KRS i jest jawna dla osób trzecich. Oczywiście zasadniczym kłopotem jest skuteczność postanowień umowy wspólników wobec osób trzecich, albowiem ewentualne regulacje szczegółowe zawarte w umowie wspólników nie gwarantują zakwestionowania lub podważenia czynności określonych wspólników dokonanych wobec osób trzecich. Umowa wspólników wiąże strony (jest skuteczna inter partes) a nie wobec wszystkich w strukturze korporacyjnej spółki .

W umowie spółki można uregulować sposób głosowania, obieg poufnych informacji, zarządzanie spółką i jej finansowanie oraz prawo indywidualnej kontroli, obrót udziałami, wprowadzić zapisy dotyczące zakazu konkurencji pomiędzy wszystkimi lub niektórymi wspólnikami a także wiele innych kwestii.

Jaka jest forma umowy wspólników?

Przepisy nie wymagają żadnej szczególnej formy dla umowy wspólników w związku z czym nie musi być ona zawarta ani w formie aktu notarialnego, ani w formie z podpisem notarialnie poświadczonym, ani z datą pewną a wystarczy, że zostanie zawarta na piśmie. W skrajnym przypadku, co zresztą bardzo często ma miejsce, może to być umowa zawarta w formie ustnej, jednakże, jak wiadomo, bardzo trudno będzie wykazać swoje racje w razie ewentualnego sporu z innym wspólnikiem. Oczywiście swoboda wyboru formy nie dotyczy sytuacji, gdy określone postanowienia w umowie wspólników łączą się z formą szczególną, dla której ustawa zastrzega rygor nieważności np. obowiązek zbycia udziałów. W takim wypadku możliwość wyegzekwowania danego zapisu od innego wspólnika stawałaby się iluzoryczna.

Co może regulować umowa wspólników?

Dla wielu inwestorów a nawet prawników sporządzanie klauzul inwestycyjnych w umowach wspólników jest nie lada wyzwaniem nie tylko ze względu na mnogość rozwiązań (przykładowe klauzule: right of first offer/refusal, drag along, tag along, vesting, call, no-shop, anti-dilution, reverse-vesting, lock-up, liquidation preference), ale przede wszystkim ze względu na fakt, że wymagają one od sporządzającego dużej precyzji, wiedzy i zaangażowania, kreatywności a przede wszystkim wyczucia prawniczego (hunch’u) tj. przewidzenia tego, co w konkretnym biznesie powoduje, albo w pewnej perspektywie mogłoby powodować jeżeli nie konflikt, to co najmniej napięcie między wspólnikami.

Tytułem przykładu najczęstsze kwestie, które reguluje umowa wspólników to:

Wspólnicy w umowie wspólników mogą na przykład uregulować sposób głosowania w określonych kwestiach, pod rygorem zapłaty kary umownej. Można sobie wyobrazić, że pewnej grupie wspólników zależy na określonym wyniku głosowania np. chcą w zarządzie mieć swojego przedstawiciela a w razie, gdy każdy z nich głosowałby na innego kandydata mogłoby się okazać, że żadna osoba, która spełniałaby chociażby częściowo ich oczekiwania nie wjedzie w skład zarządu. W tym celu wspólnicy mogą się w umowie spółki umówić w ten sposób, że każdy z nich będzie głosował za kandydatem na członka zarządu, który to kandydat ma co najmniej 10 letnie doświadczenie w danej branży, pod rygorem zapłaty innym wspólnikom kary umownej w określonej wysokości w razie złamania zasad głosowania na zgromadzeniu wspólników względnie, że jeden wspólnik udzieli nieodwołalnego pełnomocnictwa drugiemu wspólnikowi do głosowania wedle swojego uznania w sprawie wyboru zarządu, pod rygorem kary umownej w określonej wysokości w razie odwołania przez wspólnika pełnomocnictwa do głosowania.

Umowa wspólników może przewidywać np. tzw. klauzule antyrozwodnieniowe np. w sytuacji, gdy dotychczasowi wspólnicy zostali przegłosowani wymaganą większością głosów a nie są w stanie objąć nowych udziałów po cenie określonej w uchwale o podwyższeniu kapitału zakłądowego i nie są w stanie wykonać przysługującego im prawa pierwszeństwa do ich objęcia (oczywiście o ile umowa spółki nie wyłącza tego pierwszeństwa) i przewidywać określone rozwiązania przy przeznaczeniu do objęcia udziałów dla nowego inwestora – np. uprawnienie do żądania nabycia przez inwestora również ich udziałów po określonej cenie.

Masz pytania? Porozmawiaj z nami – kliknij tutaj.